Assen

Als SP-raadslid was ik tegen de invoering van het dualisme, maar het kwam er toch van. Wat zou dat ons brengen, in tegenstelling tot het monisme? Een levendiger debat, meer betrokken burgers, een kritische raad die het bestuur controleert op kaders die zij stelt?

Ik constateer nu na twee jaar dat het bakken vol geld heeft gekost, maar dat niet alleen; ook meer vergaderen en meer bureaucratie. In theorie lijkt dualisme mooi: een betere scheiding tussen bestuur (college) en volksvertegenwoordiging (gemeenteraad), waardoor de laatste zich onafhankelijker kan opstellen.

De praktijk is anders, behalve bovengenoemde nadelen zie je nog steeds dat de coalitiefracties de oren laat hangen naar de mening van hun wethouders. Dat viel te voorspellen: de Tweede Kamer is al honderdvijftig jaar formeel dualistisch georganiseerd. Daar merk je ook zelden iets van. De SP wist dat je geen structuurveranderingen moet toepassen als de bijbehorende cultuur daar niet aan toe is. Het handelen van de volksvertegenwoordigers moest zichtbaarder worden. Nou, daar had je geen dualisme voor nodig. Gewoon de straat op en luisteren naar de burgers; wat is daar nu monistisch of dualistisch aan. Dat is gewoon een goede volksvertegenwoordiger zijn.

Degene die het duaal stelsel in de gemeenten in moest voeren, dhr. Elzinga, constateerde onlangs ook al dat het dualisme 'vervuild is geraakt'. Met de haren worden er allerlei zaken bijgesleept die geen enkel doel dienen en steeds vaker leiden tot belachelijke regels en een prestigeslag tussen raad en college. Vandaar dat de SP geen enkele behoefte had aan een dualistische omslag. De SP heeft altijd tussen de mensen gestaan en een open oor gehad voor de burgers.

In het monisme was het college dat het beleid bepaalde en uitvoerde. De raadsleden stelden slechts vragen hoe het college tot die besluiten was gekomen en lieten zo nu en dan een kritisch geluid horen. In het dualisme moet de raad de kaders aangeven en zal het college slechts uit dienen te voeren. In de praktijk is het zo dat het college met behulp van de ambtenaren de kaders stellen en de raad aanhoort hoe het college beleid denkt te voeren. Meermalen voelden de raadsleden zich op hun teentjes getrapt, als ze in de krant weer een beleidsbesluit van het college moesten lezen, volledig voorbijgaand aan het op z'n minst informeren van de raadsleden.

Het dualisme zou democratischer zijn? Het wekt alleen maar de schijn van meer democratie! Het wordt ook wel eens smalend een 'schaamlap' genoemd. Is de burger er beter en/of wijzer door geworden? Beter niet, want al de kosten voor raadsgriffier, extra raadsleden (wethouders maakten plaats voor nieuwe raadsleden) en bijspijker- en evaluatiecursussen worden door de burgers opgehoest. Wijzer? De burgers weten niet goed meer tot wie ze zich moeten wenden, college of raad? Burgers voelen zich niet meer betrokken; het beleid is niet inzichtelijker. En interessante debatten? Ho maar. De raadsvergaderingen zijn allemaal voorgebakken in de commissies (waar de discussies ook al ontbreken) en het grootste deel van de agenda zijn hamerstukken (conformstukken).

En de raadsleden, hoe ervaren zij het dualisme? Ik denk dat ook de raadsleden in Assen diep teleurgesteld zijn in hun verwachtingen. In de oude situatie waren raadsleden de bijwagens van het college. De wethouders beslisten en de raadsleden slikten. Vanaf 2002 moesten de raadsleden aan de bak: een zelfstandige mening hebben, dus denken en debatteren. En: denken en debatteren in grote kaders. Geen vragen meer in het midden leggen van 'hoe lossen we het probleem van de losliggende stoeptegel op' of 'wat moet het opkalefateren van die parkeergarage wel niet kosten' of 'wanneer komt er nu eindelijk een nieuw theater', enz. Nee dat zijn allemaal 'technische vragen' en die horen gesteld te worden (via de griffier) aan de ambtenaren. In de raad wordt alleen nog maar gediscussieerd! (Was het maar zo!) De rondvraag kan dus ook vervallen, want wat kan die nou anders zijn dan een 'technische vraag'.

De agenda's lopen dus leeg. Áls er al nieuwe besluiten genomen moeten worden, waarover een beslissing door de raad genomen moet worden (hoera: discussie?). Dan ligt er al een voorstel klaar van het college. De collegepartijen durven hier nauwelijks van af te wijken. In de voorbereidende besprekingen van de fracties is het standpunt bepaald en alleen de oppositiepartijen kunnen nog wat tegensputteren, maar die zijn toch in de minderheid. In de raadsvergadering staan alle neuzen al een bepaalde kant op en is het zo goed als zinloos nog een afwijkende motie in te brengen.

Op het oog lijkt er dus voor het publiek amper verschil waar te nemen, immers politieke standpunten worden maar weinig verkondigd. Raadsleden die het wagen een goeddoortimmerd afwijkend voorstel op te voeren, worden door collegeleden en bijbehorende raadsleden afgemaakt en als een collegelid denkt niet voldoende kennis in huis te hebben om een afdoend antwoord te geven, wordt er een deskundige ambtenaar bijgesleept die dan een speech houdt van 'wie nu nog wat in te brengen heeft, moet wel van héél goeie huize komen).

Anderen partijen waren wel warme voorstanders van het dualisme, hoewel ik denk dat ze slechts kickten op de veronderstelling dat de raad nu het hoogste orgaan zou worden. Dat natuurlijk ook zo, maar hándel er dan ook naar! Want als ik de raadsleden wel eens vraag om een mening, hoor ik nog al te vaak de opmerking: zullen we het eerst eens aan wethouder ... vragen, dan kunnen we zijn mening ook meenemen in de discussie. En vervolgens ontstaat er geen discussie.

Nou, dergelijke vergaderingen kunnen ze op de publieke tribune missen als kiespijn. Dag open democratie; dag duaal stelsel.

Een raadslid heeft eens een tip gegeven hoe te omzeilen dat je vraag wordt afgevoerd als zijnde een 'technische vraag'. "Dan moet je 'm gewoon niet als vraag stellen!" Al vaker werd de metafoor zeilen gebruikt in de raadsvergadering. 'Wind tegen' en 'Zwaar weer' en 'laveren', enz. 'Zwalken' lijkt me een betere uitdrukken en om in de sfeer te blijven: de Assense raad zit te ver op zee met haar bootje... eenzaam en onbereikbaar.

Ik werk nu twee jaar als raadslid in het dualistisch systeem. De SP, en dat heb ik in 2002 duidelijk aangegeven, was ertegen. Ik heb nog geen aanleiding gevonden mijn visie te herzien.