Assen

Terecht of onterecht?

Louis Gasset schreef honderd jaar geleden in zijn ‘Opstand [opkomst] der Massamensch’;
“De menigte… heeft plaatsgenomen in de voornaamste zetels van de maatschappij. Vroeger ging zij, zoo zij bestond, ongemerkt voorbij, zij stond op den achtergrond van het maatschappelijk toneel, doch nu is zij voor het voetlicht gekomen, is zij de hoofdpersoon. Alleen het koor heeft het woord, de hoofdpersonen zijn er niet meer. Het kenschetsende van den dag van heden is dat de man uit het grauw, met het bewustzijn van zijn gelijkvloerschen aard, onomwonden zijn alledaagschheid durft te bevestigen en deze overal opdringt. Als men, lettend op de uitingen in het openbare leven, de zielsgesteldheid van dit nieuwe slag massamensch bestudeert, komt men tot de volgende resultaten: 1. Hem is het van de geboorte meegegeven, dat het leven gemakkelijk en overvloedig is, en dat het geen tragische beperkingen heeft… 2. [dit noopt hem ertoe] zich te laten gelden, zooals hij is, en zijn zedelijk en verstandelijk bezit als goed en volmaakt te beschouwen en te doen beschouwen. Deze ingenomenheid met zich zelf brengt hem er toe zich voor iedere buiten hem staande instantie af te sluiten, naar niemand te luisteren, zijn eigen meeningen niet critisch te beschouwen en geen rekening te houden met zijn medemenschen… Derhalve 3. Zal hij zich in alles mengen en zal hij zijn vulgaire meening bindend maken, zonder égards, zonder nadere overwegingen, zonder overgangsphasen en zonder voorbehoud.’

Hieruit zou men kunnen concluderen dat;
De wereld waarin deze nieuwe mens van zijn geboorte af geplaatst is, hem op geen enkele noodzaak tot beperking, hem geen enkel verbod oplegt en niet dwingt tot enige onthouding. Integendeel, zij zweept zijn begeerten op, die in beginsel tot in het oneindige kunnen toenemen. Want een feit is dat deze wereld… “niet alleen de volmaaktheden en wijdten heeft die ze inderdaad bezit, maar bovendien nog haar bewoners de waan geeft dat zij morgen nog rijker, nog volmaakter en nog wijder zal zijn, alsof zij plotseling was gaan groeien en er aan haar uitzettingsmogelijkheden geen grenzen waren gesteld”… Dat wat men vroeger als een weldaad van het lot zou hebben beschouwd en waardoor men dankbaar gestemd zou zijn geweest ten opzichte van de verborgen bestiering van het leven, veranderde in een recht dat men niet dankbaar aanvaardt maar driest opeist.

Dat betekent;
Begeerte is een deugd geworden. De grote graaier is het rolmodel van de massa, de speculanten van de beursvloer zijn de hedendaagse helden. Het zich ongegeneerd verrijken ten koste van de ander is een prijzenswaardig streven geworden, de jacht op winst de nieuwe geloofsbelijdenis. In het moderne bestaan heerst de mateloosheid, de vanzelfsprekendheid van de eis dat alle verlangens zullen worden bevredigd. Het is een geloof in de strikte zin van het woord, omdat het gebaseerd is op de onbewijsbare aanname dat de bomen tot in de hemel zullen groeien, de economische groei als perpetuum mobile. Een infantiel geloof met fundamentalistische trekken. Elke elementaire aanval erop wordt gezien als een soort heiligschennis of op zijn minst als een krankzinnige ontkenning van een door de natuur gedicteerde orde, waaraan uiteraard niet valt te tornen. Immers; er worden, bestsellers geschreven en verslonden die beweren dat, als je maar gelooft, je alles kunt worden en zijn wat je wilt. Haal je het niet, dan is de onontkoombare conclusie dat je niet voldoende hebt geloofd of je best gedaan.
Is bovenstaande waar en moeten wij dan allemaal ophouden met klagen? Zeuren wij onterecht? We zijn immers rijker dan ooit? Elke generatie is rijker dan de vorige. En toch is er onvrede. Waarom? Waar komt dat vandaan? Het zit in ons. Zo simpel is het. We meten ons geluk [ welvaart] af naar wat we hebben ten opzichte van een ander. We zijn aan onze welvaart gewend en hebben steeds meer nodig om gelukkig te zijn. We zijn bang om te verliezen wat we hebben. Allemaal mechanismen die psychologen benoemen als normatieve ophoging, habituatie en relatieve deprivatie.

Het kabinet is gevallen over de asielzoekers en hun na reizigers. Asielzoekers die hun familie over lieten komen die dan op hun beurt familie lieten overkomen die……… Nou ja jullie snappen wel waar de VVD naar toe wil. Dat zouden er duizenden zijn, maar het bleken er uiteindelijk, op jaarbasis, maar ongeveer zeventig te zijn. Het lijkt mij een goed ding dat Dilan en Geert en Caroline en Pieter eens meereizen op zo’n bootje. Kunnen ze er niet af en moeten ze wel met elkaar praten. In alle rust want er is niet een asielzoeker die met hun mee wil. Er wordt te veel gelekt.

We zijn nu bijna vijf maanden verder met formeren en nog steeds is iedereen bezig om over hun schaduw en die van de anderen heen te springen. Nu gaat dat niet gemakkelijk want ja dat doen we in dit land niet zo maar. Is het niet een stap te ver? Daar moet eerst uitgebreid over vergadert worden. Waar moet die schaduw dan komen te liggen. Wie mag er eerst. Wie moet er eerst. Mag je een aanloop nemen en een proefsprong maken? Caroline zegt dat het niet eerlijk is omdat haar schaduw breder is en dat Omtzigt wel heel lange tenen heeft. Ik bedoel benen, sorry Pieter, waarop hij huilend het zaaltje verlaat en weer een paar dagen onvindbaar is. Zelfs binnen de eigen partij wordt nu al voorzichtig gesproken over het aanstellen van een andere onderhandelaar en ik denk dat het een kwestie van tijd is voor er een mevrouw door de partijgangen loopt met papieren onhandig onder haar arm waarop staat wat de partij met Pieter van plan is.

De VVD ondertussen wil niet of misschien toch wel mee regeren. Ze gingen voor gedogen, want ze hadden verloren en wilden daarom recht doen aan de kiezer die immers niet op hun maar op een ander had gestemd. Alsof je een socialistische partij hoort praten. Rekening houden met een ander. Voor de VVD waarachtig een ander geluid. Daarmee lieten ze het eigen gelijk, waar de andere partijen zo vol van zijn, los. De VVD gaat luisteren naar wat een ander wil en houd daar dan rekening mee! Wat mogen we nu verwachten? ‘Ja, Caroline je mag megastallen bouwen maar dan voor maximaal tien biggetjes?’ ‘Ja Geert alle Moslims het land uit, als ze een bomgordel om hebben?’

Ze willen allemaal verantwoordelijkheid hebben, maar het niet dragen. Beslissingen nemen, maar er niet op aangesproken worden als het misgaat. Ondertussen kijkt links toe. Hoewel links? De verrechtsing van Europa en Nederland is ondertussen zover dat Pagida geaccepteerd is, Joost Eerdmans een gewone liberaal, de VVD een middenpartij en de PvdA vuile communisten. In dat wereldbeeld is de SP een uiterste linkse terreurorganisatie die de Rote armee fraction de kinderopvang laat doen.

Ondertussen draait alles gewoon door. Worden er besluiten genomen, maar geen beleid gemaakt. Schuiven we zelfs de meest urgente dingen voor ons uit, wachten de Groningers nog langer op versteviging van hun woning, toeslagenouders vragen bijna AOW aan, staat het water ons tot aan de rand van de dijk en onze lippen en zijn de enige die doormodderen niet de varkens maar wijzelf.
Er is dus niets veranderd.

Een vrij beroep is een beroep dat men zelfstandig en zonder opleiding uitvoert. Tevens kenmerkt het vrije beroep zich door het ontbreken van welke opleidingseis dan ook. Kennis van zaken, specifiek of algemeen, is niet vereist. Conducteurs vallen hier dus niet onder, immers zij hebben een werkgever. Derhalve mag iedereen, die dat wil, zich zo’n beroep aanmeten. Waren dat in vroegere jaren wonderdokters en piskiekers, nu zijn het vooral coaches en politici. Sommige daarvan weten tot grote hoogte te stijgen en een onevenredige mate van populariteit te vergaren. Nu is het wel zo dat de val die men maakt vaak nog dieper is. Men wordt met pek en veren op de blauwe jurk uit de sporthal in Tiel gejaagd of zelfs naar het leven gestaan. Nu is dat laatste ook gewoon geworden onder filmmakers en journalisten, maar dat terzijde.

Allemaal hebben zij een ding gemeen. Ze praten veel, maar zeggen weinig. Een enkele taalvaardige weet een leuke quote te poneren die dan door alle minder bedeelde broeders en zusters wordt opgepikt als ware het een eigen verzinsel. Vaak komt men niet verder dan clichés en gemeenplaatsen. Waar “in je kracht staan” onder coaches nu algemeen gehoord wordt, is “over je schaduw stappen” bij politici populair. Bij het begin van de formatie werd, als op afspraak, dit inhoudsloze cliché veel gehoord. Het is nu, drie maanden later, niet gelukt. Over de eigen schaduw heenstappen, laat staan over die van de ander, bleek een stap te ver. Dat wat aan het begin duidelijk was, NSC en PVV kunnen niet samen, werd pas na drie maanden duidelijk. Ineens was daar het heldere besef. Wat al die tijd verborgen was geweest lag nu te stralen met een helder licht. Een mirakel was het. Dat Pieter dat niet meteen gezien had is niet erg. Immers, je hoeft er niet voor te leren. Hij zei het zelf. “We zijn een jonge partij en maken fouten”. Geeft niet Pieter. Je kunt altijd nog piskieker worden.

Niet alles is zoals het lijkt en zeker lijken dingen vaak niet wat ze zijn.
Het is afhankelijk van hoe wij naar de dingen kijken, wat we zien en natuurlijk wat we niet zien.
De media spelen daarin een cruciale rol. Zij maken een keuze in wat zij ons laten horen en zien. Dat is nooit een objectieve keuze. Met de beste wil van de wereld niet. Vaak is het zelfs bewuste manipulatie. Een heel mooi voorbeeld blijft wel de verslaggeving van de beroemde toespraak van Lech Walensa op de scheepswerf in Gdansk in de jaren 80 van de vorige eeuw. Op de westerse televisie zagen we heel in de verte een figuurtje staan op een podium voor een immense mensenmenigte. Op de Russische staatstelevisie een ‘over the shoulder’ shot van Walensa. Het leek alsof er slechts een tiental mensen was gekomen.
Sindsdien is met de komst van de sociale media, AI en fakenews de onzekerheid over ‘wat is er waar’ alleen maar toegenomen. En volkomen terecht als partijen foto’s gaan bewerken om het logo van een ‘concurrerende’ partij uit een nieuwsfoto te verwijderen.
We zien en horen ook voortdurend verschuivingen. Men kaapt elkaars ideeën en ideologieën.
In de Verenigde Staten is zoiets al jaren gaande. In de keurige tuinen van enorme villa’s in republikeinse buitenwijken staan borden met teksten als ‘Jobs for everyone’. De Republikeinen werpen zich op als beschermers van en voor de werkende klasse. De Democratische partij, die van oudsher meer een linkse, sociale partij was, wordt weggezet als linkse elite. Misschien herkent u de kwalificatie.
In Nederland gebeurt hetzelfde. Bestaanszekerheid wordt vrijwel zeker gekozen als het nieuwe woord van het jaar 2023. Iedereen is er ineens vol van.
Het is daarom zaak om zelf kritisch te blijven. Klopt het wat we zien en horen. Mooie praatjes horen we genoeg, maar zijn ze gemeend en worden ze waargemaakt?
Of, zoals de Yanks zeggen; ‘Walk your walk and talk your talk.

In een oud verhaal gaat koning Arthur op jacht en doodt, met zijn laatste pijl, een hert.
Op dat moment verschijnt een ridder, Gromer, die Arthur beschuldigt van verraad en diefstal.
Omdat Arthur ongewapend is, krijgt hij een kans. Na een jaar en een dag zal hij terugkomen op deze plek en Gromer het antwoord geven op de vraag; “Wat wil een vrouw het liefst.”
Als hij faalt het goede antwoord te geven zal Gromer hem alsnog doden.
Arthur gaat op zoek, maar de vele verschillende antwoorden die hij krijgt maken hem somber en ongerust. Hij trekt zich terug in zijn kasteel en wacht zijn lot af.
Zijn neef Gawain besluit Gromer op te zoeken en voor zijn oom te vechten. Op weg naar het woud treft Gawain een afstotelijke heks, die hem belooft het antwoord te geven, als hij met haar zal trouwen. Na een korte aarzeling stemt Gawain toe. Het huwelijk wordt voltrokken door Arthur zelf.
Het kersverse echtpaar trekt zich na de plechtigheid terug in hun vertrekken. Gawain staart uit het venster. De lelijke heks zit op het bed. Hij heeft beloofd alle huwelijkse plichten te vervullen en huivert als zij hem roept. Maar, die stem? Dat is een heel andere dan de stem van de heks. Op het bed zit een wonderschone vrouw. Zij vertelt dat ze Ragnell, de zuster van Gromer, die een vloek over haar heeft uitgesproken, is en stelt Gawain voor de keuze; hij kan kiezen dat zij overdag Ragnell is en dat iedereen kan zien welk een mooie vrouw hij heeft, of hij kiest voor de nacht. Dan heeft hij haar in al haar schoonheid voor zichzelf. Gawain kan niet kiezen. Hij wil niet kiezen. Vervult van medelijden roept hij dat ze zelf moet beslissen. Ragnell begint te lachen. De betovering is verbroken. Door haar de keus te geven heeft hij het antwoord gevonden op de vraag van Gromer. Een vrouw wil beslissen over haar haar eigen lot.
Arthur is gered.

Zelfs de dieren die nog nooit de geur hadden geroken of het lawaai van brullende vlammen hadden gehoord wisten wat ze moesten doen. Vluchten. Meteen. Zij aan zij denderden olifanten naast tijgers door het woud. Zwijnen liepen naast panters en slangen kropen naast konijnen. Allemaal renden ze naar de rivier. Eenmaal aan de andere kant stonden ze vol verbijstering te kijken hoe de vlammenzee hoog boven de bomen uittorende en alles verslond dat op zijn pad kwam. Er klonk gejammer, gevloek en geschreeuw. Een vogeltje, een kolibrie, amper groter dan een bij, scheerde door de lucht, vloog over het water en pikte een druppel water op. Boven de vlammen liet hij de druppel vallen en vloog toen weer terug voor de volgende. De dieren op de oever stootten elkaar aan.
‘Kijk die gek nou. Die denkt dat hij de brand kan blussen.’ Er klonk gelach en gehoon.
‘He kolibrie’, riep de olifant, die toch als hoogste in de rangorde werd gezien, ‘Waar denk jij nu mee bezig te zijn. Dat helpt toch helemaal niets.’
‘Dat kan zo zijn,’ antwoorde de kolibrie, ‘maar ik doe wat ik kan.’

Aan dit verhaal moest ik denken tijdens het debat over de aardbevingsschade en Sandra Beckerman bijna vertwijfeld haar pijlen op Mark Rutte zag afvuren. Ze ketsten af op zijn pantser en hadden net zo veel effect als de druppel van de kolibrie. Des te groter werd mijn respect. Ze ging door, ze gaat door. Net als al die andere mensen, die zich, soms zwaar te moede, inzetten om toch het verschil te maken. Ook al lijkt het zinloos. Ook al is gelach en hoon hun deel. Zij doen wat ze kunnen.
We kunnen aan de kant staan blijven jammeren of we kunnen een kolibrie zijn. Voor ons zelf en het gevoel en de wetenschap dat we met ons allen wel degelijk het verschil kunnen maken.